TÜİK, veri paylaşımında yapılan değişikliğin nedenlerini açıkladı

TÜİK yapılan açıklamada, kurumun tüm istatistikler gibi Tüketici Fiyat Endeksi'ni (TÜFE) de uluslararası norm ve standartlar doğrultusunda, Avrupa İstatistikleri Uygulama Esaslarının bütününü dikkate alarak hesaplayıp yayımladığı belirtildi. 

İstatistik üretim sürecinin "gelişen ve değişen toplumsal, ekonomik, teknolojik ve dönemsel koşullara ve bu doğrultuda artan ihtiyaç ve beklentilere dayalı olarak" gelişip iyileştiği belirtilen açıklamada, şu bilgilere yer verildi: 

"Bu doğrultuda, TÜFE kapsamında yayımlanmakta olan bazı tabloların sunum şekli ve içeriği konusunda, piyasadaki fiyat hareketlerinin kullanıcılar tarafından daha doğru okunması ve takip edilmesine imkan verecek bazı düzenlemeler yapılmıştır. Aylık bazda yayımlanmakta olan ortalama madde fiyatlarına ilişkin tablonun da, kamuoyunda yanlış anlama ve yanıltıcı değerlendirmelere sebebiyet verdiği için, Mayıs 2022 TÜFE sonuçlarının yayımlandığı tarihten itibaren güncellenmemesine karar verilmiştir. 

Bunun yerine Harcama Gruplarına Göre Endeks Sonuçları tablosunun kapsamı genişletilerek, Amaca Göre Bireysel Tüketim Sınıflaması-COICOP 4’lü düzey yerine, daha ayrıntılı endeks değişimlerini içeren ve COICOP 5’li düzeye denk gelen 144 temel başlık için endeks sonuçlarının yayımlanmasına başlanmıştır."

"Madde düzeyinde yayımlama yanlış değerlendiriliyor"

Açıklamada, 2022 yılı itibarıyla TÜFE kapsamında 409 madde, 904 madde çeşidi için her ay yaklaşık 560.392 fiyat derlendiği belirtilerek, şu değerlendirmeye yer verildi:

"Fiyat derleme işleminin 'madde çeşidi' düzeyinde yapılıp, dünya genelinde ortalama fiyatların tamamını yayımlayan neredeyse hiçbir ülke bulunmamasına rağmen, ülkemizde 'madde' düzeyinde yayımlanıyor olması, söz konusu tablonun kamuoyunda yanlış değerlendiriliyor olmasının temel sebebidir. 

Örneğin; 'madde' düzeyinde benzinli ve dizel olarak ortalama fiyatı yayımlanan otomobil için kırktan fazla marka ve modelin fiyatı derlenmekte, madde çeşidi düzeyinde derlenen bu fiyatların geometrik ortalaması “otomobil (madde)” fiyatı olarak yayımlanmaktaydı. Netice olarak benzinli araç fiyatı olarak kamuoyuna sunulan madde fiyatı, takip edilen tüm benzinli araçların ortalama fiyatını yansıtmaktaydı. Bu durum homojen olmayan tüm maddeler için geçerlidir. Bu minvalde verilebilecek bir diğer örnek ise taze sebze ve meyve fiyatlarıdır. Mevsimsel geçişlerde fiyat hareketliliği yüksek olan ürünlerden, taze meyve ve sebze fiyatları haftada bir kez olmak üzere ayda dört kez derlenmektedir." 

"Kamuoyu güncel fiyata odaklanıyordu"

TÜİK'n her haftalık taze sebze ve meyve fiyatının ortalaması hesaplanarak yayımlandığı belirtilen açıklamada, şu ifadeler yer aldı:

"Ancak, kamuoyunun son haftadaki (en güncel) fiyatlara odaklanması nedeniyle, Kurumumuz tarafından açıklanan dört haftanın ortalamasına dayalı taze sebze ve meyve fiyatları da diğer ürünler gibi sıklıkla tartışma konusu olmaktaydı. Taze sebze ve meyvede genel olarak sezon girişi olan aylarda, dört hafta ortalaması, son hafta fiyatından yüksek olabilirken, sezon sonunda ise son hafta fiyatlarına kıyasla daha yüksek ortalama fiyatlar oluşabilmekteydi. Kamuoyunda ise madde bazında son hafta fiyatlarından daha yüksek ortalama fiyat açıklandığında herhangi bir eleştiri gelmezken, tam tersi durumlarda Kurumumuz haksız eleştirilere maruz bırakılmaktaydı."

Açıklamada, farklı ülkelerdeki uygulamalara ilişkin bilgi verilerek, "ürünlerin homojen olmayan yapıları, aylık ortalama fiyatların piyasa fiyatından farklı olabilmesi" gibi nedenlerden dolayı "dünya genelindeki ulusal istatistik ofislerinin büyük çoğunluğu madde düzeyinde fiyat yayımlamadığı" belirtildi. 

Benzin ve motorin fiyatlarıyla ilgili veriler

Benzin ve motorin fiyatlarına ilişkin bilgi de verilen açıklamada, fiyatların bölge birimleri tarafından akaryakıt satış noktalarından derlendiği, ürünlerin tüketim miktarlarının ise EPDK'nın alınan günlük pompa satış miktarlarına ait idari kayıtlardan sağlandığı belirtildi. 

Açıklamada, şu değerlendirmelere yer verildi:

"Özellikle benzin ve motorin fiyatlarındaki günlük fiyat dalgalanmalarından ötürü, bu ürünlere yönelik günlük talepler de genel itibarıyla zamlı fiyatlar yansımadan önce ciddi oranda artış göstermektedir. Kurumumuz tarafından ilgili ürünlere ait aylık ortalama satış fiyatı, günlük fiyatlar ile günlük tüketim miktarlarının ağırlıklandırılması yöntemi ile hesaplanmaktadır. 

Uluslararası uygulamalar da fiyat değişikliği hesaplamalarının olabildiğince tüketim miktarı ile ağırlıklandırılmış fiyatlar üzerinden yapılmasını önermektedir. 

Bazı basın yayın organlarında yer alan ve reel iktisadi talebin gözardı edilerek, sadece ‘günlük ortalama fiyatlar’ üzerinden basit ortalama alma yöntemi ile elde edilen yüzeysel fiyatlar ile Kurumumuz tarafından ilgili ürünlere yönelik günlük tüketim miktarının da hesaplara dahil edilerek elde edilen ‘ağırlıklandırılmış ortalama fiyatların’ farklılık göstermesi, kullanılan metodolojilerin farklılığından kaynaklanmaktadır. 

Homojen ürün gruplarında dahi farklı yöntemler kullanılarak aynı madde fiyatı sonuçlarına ulaşılmaya çalışılması neticesinde ortaya çıkan tartışmalar, Türkiye İstatistik Kurumu’nun, Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada’da olduğu gibi seçilmiş homojen maddeler haricinde kalan ürünlerin fiyatlarının yayımlanmaması kararının ne denli isabetli bir karar olduğunun önemli bir göstergesidir." 

AjansBizim